نشست «عاشقان فقیر» در خانه جشنواره

پرهام نورافزا

در یازدهمین روز از برگزاری جشنواره فیلم فجر، نشست آثار گنجینه، تحت عنوان «عاشقان فقیر» به فیلم سینمایی «بچه‌های آسمان» ساخته مجید مجیدی پرداخته‌است. این نشست با حضور اکبر نبوی(مجری) و وحید نیکخواه آزاد (فیلمساز) در خانه جشنواره برگزار شد.

نیکخواه در ابتدای این نشست درباره فیلم «بچه‌های آسمان» گفت: بعد از مدت‌ها این فیلم را دیده‌ام و بسیار لذت بردم. این فیلم برای شخصی در سن‌وسال من هنوز جذابیت دارد و این موضوع ویژگی مثبتی برای «بچه‌های آسمان» به حساب می‌آید. از شاخصه‌های بارز آن این است که این فیلم مرز سنی، فرهنگی و زمانی ندارد.
وی افزود: فیلم‌های جذابی در ژانر کودک و نوجوان داشته‌ایم اما به نظرم هیچ فیلمی تاکنون به این جایگاه نرسیده است. «بچه‌های آسمان» اولین فیلم ایرانی است که به اسکار راه پیدا کرده و افتخار آفرین است. سه سال پیش که دبیر جشنواره رشد بودم دیدم یک مرد ایرانی در مالزی فیلمی با عنوان «بچه‌های آسمان» ساخته است. همچنین در کتب درسی ژاپن بخشی از این فیلم آمده است. ارتباطی که جوامع و فرهنگ‌های مختلف با این فیلم برقرار کرده‌اند، جالب است. «بچه‌های آسمان» هنوز زنده است، حرف دارد. فیلم «خورشید» را نیز به همین میزان دوست دارم؛ چون موضوع جالبی دارد و امروزی‌تر است.
نیکخواه ادامه داد: در «بچه‌های آسمان» فقر بوم ماست اما موضوع نقاشی ما نیست بلکه موضوع عزت نفس است‌ اما فقر در همان بوم، نقاشی می‌شود. در بحث‌های سینمایی همیشه از‌ محمد بهشتی شیرازی یاد می‌کنم. او می‌گفت تصور کنید یک‌جایی انبوهی زباله وجود و آدمی با یک تکه چوب زباله ها را هم می زند. افراد حاضر در آن‌جا سعی می کنند جلوی او را بگیرند اما او ادامه می دهد. همه می گویند او را رها کنید دیوانه است اما او گوهری از میان زباله ها بیرون می آورد. کاری که مجید مجیدی می‌کند همین است، او فقر و بدبختی را در بچه های آسمان نشان داده اما در پایان گوهر را پیدا کرده است.
نیکخواه به دلایل موفق نبودن فیلم‌های جدید اشاره کرد و گفت: زمانی که فیلم «خانه دوست کجاست» ساخته شد، بسیاری از کارگردانان سعی کردند عباس کیارستمی را تقلید کنند. اما فیلم کیارستمی از همه بهتر بود زیرا آن را با جان و دل ساخته بود. مجیدی نیز «بچه‌های آسمان» را با دل ساخت نه با محاسبه. به همین دلیل است که این فیلم توفیق جهانی دارد. یکی از دلایل موفق نبودن فیلم‌های جدید این است که فیلمسازان ما مقهور حواشی می‌شوند زیرا درگیر این سوال‌اند که در محفل روشن فکرها پذیرفته می‌شوند یا خیر.
وی ادامه داد: اگر «بچه‌های آسمان» را دوباره بسازید دیگر همان کوچه ها را پیدا نمی‌کنید زیرا همه چیز تغییر کرده‌است به همین اندازه فضای جامعه نیز دگرگون شده‌است. ارتباطات ما در مقیاس جامعه جهانی نیز متفاوت شده‌ است. ساز و کار ورود به سینما در طول سال‌ها از دست در رفته و بعضی از کارگردانان با فیلمسازی آشنایی ندارند.
وی ادامه داد: در این دوره از جشنواره تقریبا همه فیلم‌ها را دیده‌ام؛ به نظر می‌رسد رسم‌الخط و دستور زبان فیلمسازی را نمی‌دانند. ورود به سینما بی قاعده شده‌‌ حتی در برخی از فیلم‌ها جای فعل و فاعل نیز اشتباه است.
نیکخواه درباره شخصیت‌های «بچه‌های آسمان» عنوان کرد: علی و زهرا بچه‌هایی هستند که فطرتشان خیلی دست نخورده‌است. حدیثی هست که می‌گوید «مردم را غیر از زبان به عمل خیر دعوت کنید». در این فیلم پدر این دو بچه دقیقا همین کار را انجام می‌دهد، او با عمل خود کار درست را به فرزندانش نشان می‌دهد. اگر الان بخواهیم دوباره «بچه‌های آسمان» را در مقیاس دنیای جدید بسازیم، اگر فرزند به والدین خود بگوید کفش ندارد، ممکن است با او بحث کنند اما در نهایت باز برای او کفش تهیه کنند. اسم فیلم نشان می‌دهد که این بچه‌ها آسمانی هستند، گویی از بهشت آمده‌اند و با همان ویژگی‌ها زندگی می‌کنند. این فیلم با ظرافت ساخته شده است. «بچه‌های آسمان» به اندازه است. شادی، غم، فقر و... تماماً به اندازه هستند. هر چه بیشتر به «بچه‌های آسمان» نگاه می‌کنم، احساس می‌کنم این فیلم با حساب و کتاب ساخته نشده، بلکه الهامی است. با کوشش کم اما حاصلی متعالی تولید شده است. در «خورشید» هم می‌توانم به این فکر کنم، اما اگر بعضی از اتفاقات طور دیگری ساخته می‌شد بهتر بود. اما در «بچه‌های آسمان» این فکر اصلا به ذهن من نمی‌رسد.
نیکخواه اضافه کرد: زمانی که از دلی بودن بچه‌های آسمان می‌گویم دلیلش این است که مجید مجیدی به این فکر نبوده که این فیلم به اسکار یا جایزه ای خواهد گرفت.
اکبر نبوی نیز در این خصوص گفت: «بچه‌های آسمان» هم درباره کودک و هم برای کودک است.افتخار آفرینی سینمای ایران در جشنواره‌های بین‌المللی، فیلم‌هایی است که قهرمانانش کودک هستند.
نیکخواه در پایان خاطرنشان کرد: در سال 71 مدیریتی آگاه به مسئله کودک روی کار بود اما بعد از رفتن آن‌ سینمای کودک قوت‌اش را از دست داد. بعد از «بچه‌های آسمان» دیگر هیچ فیلمی ساخته نشد که بتواند به این اندازه با تمام مخاطبانش ارتباط برقرار کند. امیدوارم خداوند به مجید مجیدی طول عمر دهد و او را از این مسیر فیلمسازی خارج نکند.