حوزه هنری حق پخش نمایش خانگی «رحمان 1400» را خریده است

پرهام نورافزا

فعالیت‌های سینمایی حوزه هنری نه‌فقط در ساخت فیلم‌ها و مشارکت فنی در تولید پروژه‌ها، بلکه به اکران آثار و پخش رایت فیلم‌ها در شبکه نمایش خانگی هم مربوط می‌شود. موسسه «بهمن سبز» مسئولیت اکران فیلم‌های سینمایی در سالن‌های حوزه هنری را برعهده دارد و موسسه «پخش سوره» عهده‌دار توزیع خانگی فیلم‌هایی است که رایت آنها توسط حوزه هنری خریداری می‌شود. مسئول هر دوی این موسسه‌ها سعید خندق‌آبادی است. حوزه هنری از سال ۱۳۹۰ دست به گزینش آثار سینمایی برای نمایش در سالن‌هایش زد. از اینجا به بعد بود که پخش حوزه هنری و مشخصا موسسه بهمن سبز اهمیت ویژه‌ای در اخبار و تحلیل‌ها پیدا کرد. حوزه هنری که صاحب تعدادی از بهترین سالن‌های نمایش در ایران بود با تحریم بعضی از فیلم‌ها مخالفتش را با مضمون آنها نشان داد. حدود هفت سال است که اصطلاح «فیلم‌های تحریمی حوزه» به دلیل همین سیستم گزینشی در اکران، سر زبان‌ها افتاده است. معیارهای حوزه هنری برای نپذیرفتن اکران بعضی از فیلم‌ها، آنچنانکه عنوان می‌شود، مضامین اخلاقی، عرفی و سنتی مرتبط با انقلاب اسلامی و زیست معمول و متعارف ایرانی، اسلامی بود. در کنار «بهمن سبز»، موسسه «پخش سوره» مسئول پخش فیلم‌ها در سینماهای حوزه هنری است. موسسه پخش سوره جزء شرکت‌های متعددی به حساب می‌آید که در ایران رایت آثار سینمایی را در شبکه نمایش خانگی توزیع می‌کنند و برخلاف اکران فیلم‌ها که به علت محدودیت سالن‌های نمایش در ایران، ممکن است نهادی مثل حوزه‌هنری را دارای موقعیت ویژه‌ای بکند، پخش فیلم‌ها در شبکه نمایش خانگی چنین نبود. نگاه به فهرست فیلم‌هایی که موسسه پخش سوره طی چند سال اخیر رایت آنها برای توزیع در شبکه نمایش خانگی را خریداری کرده، تناقضات را بین معیارهای حوزه هنری برای حمایت یا تحریم آثار سینمایی نشان می‌دهد. مثلا مشخص نیست که چه تفاوتی به لحاظ مضمون‌های ساختارشکنانه فیلمی مثل «هزارپا» که رایت پخش آن توسط پخش سوره خریداری شده، با «گشت ارشاد» یا «زندگی خصوصی» وجود داشت که حوزه‌هنری پخش آنها را در سینماهایش متوقف کرد. از طرفی چطور ممکن است که «گشت ارشاد» که مضمون و فضایی محتاطانه‌تر داشت، توسط حوزه‌هنری تحریم شود و «گشت ۲» که بسیار ساختارشکنانه‌تر بود توسط پخش سوره توزیع شود. به نظر می‌رسد تلاش موسسه پخش سوره در سهم‌گیری هر چه بیشتر از بازار نمایش خانگی، روی انتخاب فیلم‌هایی که توسط «بهمن سبز» تحریم می‌شوند هم تاثیرگذار بوده؛ چه اینکه مدیر هر دو موسسه یک نفر است. اینکه فیلم‌هایی مثل «عرق سرد» با علم به فروش بسیار پایین‌شان در سینماهای حوزه هنری تحریم شوند، یک نوع نمایش تعهد به معیارهای فرهنگی انقلاب با کمترین هزینه است. اما وقتی پای «هزارپا» در میان باشد، ظاهرا این معیارها توسط گردانندگان «بهمن سبز» و پس از آن «پخش سوره» به عمد فراموش می‌شوند. اوج دوگانگی این معیارها خودش را در اکران «رحمان ۱۴۰۰» نشان داد که سینماهای حوزه هنری هم میزبان آن بودند. «رحمان ۱۴۰۰» بدون تردید و مبالغه، مبتذل‌ترین فیلم سینمای ایران در ۴۰ سال گذشته بود و طیف‌های سیاسی و فرهنگی مختلف را چنان به واکنش واداشت که نهایتا موجب توقیف این فیلم پس از نمایش یک ماهه‌اش شد. اما حوزه هنری فیلمی که مشکل آن با اصلاحیه حل نمی‌شد و اساسا موضوع آن موارد غیراخلاقی داشت را در سالن‌هایش نمایش داد، چون این فیلم سوددهی مالی بالایی داشت و مثل «عرق سرد»، «پذیرایی ساده»، «مادر قلب اتمی»، «زادبوم» و... تحریم آن کم‌هزینه اما پر سروصدا نبود. یکی ‌دو روز بعد از توقیف «رحمان ۱۴۰۰» مطرح شد که حق پخش رایت ویدئویی این فیلم در شبکه نمایش خانگی، در زمانی که هنوز تولید این پروژه به اتمام نرسیده بود، توسط پخش سوره خریداری شده است. مشخص بود که در صورت صحت این خبر نه‌تنها رویه‌ها و سویه‌های جدیدی از مافیای اکران در سینمای ایران رخ نشان خواهند داد، بلکه دلیل پخش بی‌دردسر «رحمان ۱۴۰۰» در سینماهای حوزه هنری و البته عیار گردانندگان و مدیران بهمن سبز و پخش سوره در وفاداری به معیارهای انقلابی و اصول فرهنگی و عرفی و متعارفی که مدعی آن بودند، به واقع آشکار می‌شد.

جالب اینکه وقتی دوستان ما از سعید خندق‌آبادی، مدیرعامل بهمن سبز و موسسه پخش سوره، این موضوعات را جویا شدند، وی از جواب دادن طفره رفته و دیگر پاسخگوی تماس‌های ما نشد. این هم نوعی شانه خالی کردن از بار مسئولیت است که مدیران سینمایی حوزه هنری سرلوحه عملکرد و کار خود قرار داده‌اند.

البته ناگفته نماند که این اولین بار نیست که حوزه هنری در له یا علیه فیلم‌های سینمایی چنین رویه‌ای را پیش می‌گیرد. از آنجایی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متوالی اصلی امور سینمایی کشور است و سازندگان فیلم‌ها نیز ابتدا از دریافت پروانه ساخت و تولید آثار سینمایی تا مجوز اکران فیلم‌های خود در سینماهای کشور باید از فیلتر سازمان سینمایی این وزارتخانه عبور کند اما چون حوزه هنری که وابسته به سازمان تبلیغاتی اسلامی است و با داشتن بیش از 100 سینمای ممتاز کشور و با موازی‌کاری با سازمان سینمایی کشور این حق را برای خود قائل است که هر طور صلاح بداند در امور نمایشی آثار سینمایی ساخته شده دخالت کند و نظر بدهد و برای خود حق وتو قائل باشد. این وسط هم کسی نیست که از این نهاد خودسر بازخواست به‌عمل آورد در صورتی که سازمان سینمایی کشور متولی امور سینمایی است و برای جلوگیری خلأهای ایجاد شده در سینما و پیشگیری از هرگونه رانت‌خواری، به حاشیه راندن سینمای کشور در جهت سیاسی‌کاری، تشکیل مافیای سینمایی و جلوگیری از پولشویی‌های مطرح شده در بدنه سینمای کشور و... باید قاطع برخورد کرده و تکلیف خود را با حوزه هنری روشن کند. فیلمسازان و تهیه‌کنندگان سینما سال‌هاست که با سلیقه‌ای برخورد کردن حوزه‌ هنری برای اکران آثار سینمایی در سینماهای تحت اختیار این نهاد با این معضل دست به‌گریبانند. تا جایی که چند وقت پیش شورای‌عالی تهیه‌کنندگان سینمای ایران در واکنش به تحریم آثار سینمایی خود توسط حوزه‌ هنری، بیانیه‌ای اعتراضی صادر کرد.

 متن این اطلاعیه به شرح ذیل است:

«مردم دلیر و فهیم ایران بدانند، بخشی از اموال‌شان که در ابتدای انقلاب در اختیار نهادی به نام حوزه‌ی هنری سازمان تبلیغات اسلامی قرار گرفت تا در خدمت آرمان‌های اسلامی و انقلابی باشد، امروز در جهت سلایق عده‌ای محدود به کار گرفته می‌شود! از مصادیق این مصادره‌ سلیقه‌ای و گروهی، تحریم فیلم‌های اجتماعی سینمای شریف ایران است که اغلب تحسین جهانی را برانگیخته‌اند. سوال بزرگ افکار عمومی از این مدیران حوزه‌ی هنری پس از قریب به 38 سال از انقلاب اسلامی این است که اگر سالن‌های آن نهاد انقلابی جایی برای فیلم‌های ارزشمندی سینمایی ندارد، پس اصولا حوزه‌ هنری برای چه ادامه فعالیت می‌دهد؟ آیا بهتر نیست که مدیران آن مروری دوباره بر دلایل تاسیس آن نهاد کنند؟ از نظر شورای‌عالی تهیه‌کنندگان سینمای ایران هر فیلمی که مراحل قانونی را در تولید و نمایش طی می‌کند، استحقاق نمایش را در تمامی سالن‌های سینمایی خصوصا آنهایی که به نحوی متعلق به بخش عمومی و تبعا مردم ایران است، دارد. بنابراین آن تعداد مدیران حوزه‌ هنری که برخلاف خواست عمومی مردم حرکت می‌کنند، اگر توانایی خاصی در خود احساس می‌کنند به جای سد راه فیلمسازان فکور و متعهد، راهی برای تولید آثار ارزنده پیدا کنند. راهی که خود سال‌هاست آن را گم کرده‌اند.»  

این بیانیه اعتراضی با تایید و امضای 300 نفر از اعضای شورای‌عالی تهیه‌کنندگان سینمای ایران صادر شده است. جدول ذیل اسامی آثار تولید شده سینمای ایران است که به دلایل نامعلوم و اساسا سلیقه‌ای در سینماهای زیرمجموعه این نهاد اجازه اکران نداشته‌اند.