یکی به نعل زدن، یکی به میخ کشیدن

نقش شبکه‌های اجتماعی در زندگی روزمره 

پرهام نورافزا:

وجود اینترنت و ابزارها و خدمات متصل به آن، زندگی امروز بشری را دستخوش تغییرات فراوانی کرده است و سبک زندگی را در مقایسه با سالیان پیش دچار تحولات بی بدیل کرده که پرداخت به آن می‌تواند از جهات گوناگون قابل تصور باشد.

یکی از خدمات روبه رشد مبتنی بر فضای سایبر ایجاد و توسعه شبکه‌های اجتماعی است که به فراخور ذات خود می‌توانند به صورت بین‌المللی در دسترس تمامی آحاد بشری باشد. این شبکه‌ها با عنایت به هنجارهای اجتماعی و فرهنگ ها و میزان توسعه یافتگی کشورها می‌توانند نقش های گوناگونی را در جوامع بازی و ایفا کنند.

یکی از نقش های شبکه‌های اجتماعی که امروزه بسیار مورد توجه جامعه‌شناسان و حقوقدانان است، ورود این شبکه‌ها به زندگی خانوادگی اعم از زندگی مجردی و متاهلی است.

هرچند شبکه‌های اجتماعی و شبکه‌های پیام‌رسان می‌توانند در تحکیم روابط نسبی و سببی و شبکه سازی فی‌ما‌بین خانواد‌ها نقش‌های بی‌بدیل و مثبتی را بازی کنند اما از دیگر سو نیز تهدیدات متنوعی را نیز در بر دارند که عدم شناسایی و یا توجه به این تهدیدها می تواند آسیب های جبران ناپذیر روحی، روانی و اجتماعی را نیز سبب شود.

شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان به علت در دسترس بودن در هر زمان و مکانی می توانند بسترهای رشد و یا افول فراوانی را در بر گیرند؛ به طور مثال در یک خانواده کوچک متشکل از پدر، مادر و فرزند می تواند به گونه‌ای عمل کرد که پیوند روابط میان این افراد بسیار مستحکم شود اما همین استحکام روابط متکی بر شبکه‌های اجتماعی در صورت افراط و یا تفریط می تواند پیوند خانوادگی را مختل کرده، افراد را از یکدیگر دور و منزوی کرده و حتی تا گسستن پیوندها پیش رود.

با اندک تاملی در روابط اجتماعی ایران که مبتنی بر فرهنگ خاص و همچنین نگاه های ایدئولوژیک اسلامی است، نحوه استفاده از این شبکه ها می تواند اسباب وقایع متنوع حقوقی و شرعی شود.

توجه به حریم خصوصی

عدم توجه به حریم خصوصی اشخاص، ایجاد روابط پنهانی و ناشناس، استفاده از شناسه های خلاف واقع، فریب و دروغ، همچنین پناه بردن به این فضا از عوامل درونی و برونی زندگی اجتماعی می تواند زمینه ساز فسادهای مختلفی شود.

با سرکشی و تورق به پرونده‌های پزشکی و قانونی مفتوح در مراجع ذی‌صلاح متوجه خواهیم شد که درصدی از طلاق‌ها و شکایت‌های خانوادگی و به عبارت عامیانه «ناموسی» معلول استفاده از شبکه های اجتماعی و پیام‌رسان است، هرچند این امر موجب تقبیح و کنار زندن اینگونه از فناوری‌های پیشرفته بشری نیست اما می‌توان با انجام اقدامات تامینی مناسب، آگاهی بخشیدن و ارتقای سلامت حقوقی از بروز چنین آسیب‌های اجتماعی جلوگیری کرد.

شناخت درست و استفاده صحیح از اینگونه شبکه‌ها می‌تواند در فضای مجازی اثرات بسیار مناسبی را در روابط اجتماعی و استحکام بنیان خانواده ایجاد کند، تشکیل گروه‌های خانوادگی، اشتراک اطلاعات و محتواهای تولیدی خانوادگی، خبرگیری از اعضا و صله‌رحم الکترونیکی می‌تواند تنها بخش‌ها و نمونه‌هایی از این نوع برخورد باشد.

از دیگر سو احترام به حریم خصوصی افراد، عدم تجسس در زندگی سایرین، پایبند بودن به مبانی شرعی و فرهنگی، دوری از دروغ و فریب کاری و همچنین شناخت کاکردهای شبکه‌های اجتماعی می‌تواند از بروز حوادث و آسیب ها جلوگیری به عمل آورد.

همچنین این شبکه‌ها می‌تواند بر روی روابط میان زوجین مخصوصاً‌ زوجینی که به تازگی تشکیل زندگی مشترک داده اند، بسیار تاثیر گذار باشد و روابط میان آن دو را مستحکم و یا سست کند.

عدم شناخت کافی زوجین از یکدیگر و همچنین متنوع بودن خلق و خو ها می تواند در ابتدای زندگی چالش‌های طبیعی را ایجاد کند که این چالش ها به مرور زمان مرتفع و زوجین را به یک تعادل تعاملی خواهد رساند، این در حالی است که وجود شبکه های اجتماعی گاه سبب شده تا این چالش ها عمیق تر از آن چیزی که تا به حال بوده اند، به نظر رسد، وجود روابط دوستانه قبلی هر یک از زوجین با دیگر دوستان که عموما و مخصوصا به صورت الکترونیکی بوده، ممکن است آسیب های روانی را ایجاد کند.

شبکه های اجتماعی مشترک در زندگی زناشویی

عمده کاری که می‌توان در برخورد با این مساله داشت دو راه اساسی است؛ نخست آنکه زوجین در شبکه های اجتماعی زوجیت خود را به صورت رسمی اعلام و دسترسی های لازم را به یکدیگر اعطا کنند که این امر موجب تحکیم، امنیت و اعتماد به یکدیگر خواهد شد و یا اینکه فعالیت های اجتماعی خود را در این گونه شبکه ها به حداقل برسانند و یا طرف دیگر را از کلیه وقایع با خبر کنند، البته توجه به این امر که باید حریم خصوصی هر فرد از زوجین حفظ شود نیز از اهمیت خاصی برخوردار است.

آنچه که می‌تواند تعامل زوجین را در حدقابل توجهی مستحکم کند، ‌استفاده از شبکه های اجتماعی به صورت مشترک است؛ امری که امروزه در بسیاری از کشور های جهان مورد وفاق خانواده ها قرار گرفته است، به گونه‌ای که هر یک از زوجین سطح دسترسی مناسبی به اطلاعات خانگی شبکه اجتماعی زوج خود در اختیار داشته باشد، این امر نه تنها موجب خواهد شد تا از فسادهای این عرصه جلوگیری شود، بلکه زمینه ساز تعامل و تعادل روابط با یکدیگر و فعالیت های اجتماعی است که امید می رود در ایران نیز با آموزش های مناسب و استفاده از زیرساخت ها و بستر های مناسب ملی بتوان به این امر دست یابد.